CHP'nin kuruluş tarihi aslında ne zaman?
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) yönetimi, Atatürk'ün CHP'yi 4 Eylül 1919 günü Sivas Kongresi’nde kurduklarını belirtmesine rağmen, bu yıl da kuruluş yıldönümünü 4 Eylül'de kutlamadı.
CHP, Atatürk'e rağmen, kuruluş tarihinin 9 Eylül 1923 olduğunu kabul ediyor.
Peki tarihi belgeler ne söylüyor?
Atatürk CHP’yi ne zaman kurdu?
İşte CHP'nin gerçek kuruluş tarihi...
Atatürk, 1927 yılındaki İkinci Büyük Kurultay’ın ve 1931 yılındaki Üçüncü Büyük Kurultay’ın açılış konuşmalarında Parti’nin Sivas Kongresi’nde kurulduğunu ısrarla vurgular.
Atatürk, 15 Ekim 1927 günü İkinci Büyük Kurultay’da okuduğu Büyük Nutka şöyle başlıyor:
“Efendiler, Cumhuriyet Halk Fırkası’nın büyük kongresini açıyorum. (...) Bütün Anadolu ve Rumeli’yi kapsamak üzere ilk Genel Kongremiz Sivas’ta yapılmıştır. (...) Bugün açılışı ile iftihar ettiğimiz büyük kongremiz Sivas Kongresi’nden sonra teşkilatımızın İkinci Büyük Kongresi oluyor.”
(Atatürk’ün Bütün Eserleri, c.19, s.19)
“Birinci Genel Kongremiz, bundan on iki sene evvel Sivas’ta, bir mektep dershanesinde yapılmıştı. Oraya gelen delegeler, türlü takipler altında, birçok müşküllerle karşılaşmışlardı. Müzakerelerimiz, dahili ve harici düşmanların süngü ve idam tehditleri içinde vuku buluyordu. Fakat Türk milletinin hakiki his ve emellerini temsil ettiğine kani bulunan kongre heyeti, millî vazifesini tamamlama lüzumunu her düşüncenin üstünde tuttu.
"Takip etmekte bulunduğumuz prensiplerin ilk esaslarını tespit etti. Ondan sonra da feragatle ve azimle o esaslar üzerinde yürüdü, muvaffak oldu. Millî ülküye tam iman ve onun icaplarına tereddütsüz girişmenin neticesi elbette muvaffakıyettir. Bugünkü kongremizin işlerine başlarken, Sivas Genel Kongresini yâd etmekten maksadım, onun, fırkamızca inkılabımızın tarihi bir hatırası olarak saklı tutulmasında fayda gördüğümdendir.
"Millet için ve milletçe yapılan işlerin hatırası her türlü hatıraların üstünde tutulmazsa milli tarih kavramının kıymetini takdir etmek mümkün olamaz.”
(Doğu Perinçek, Kemalist Devrim-6 Atatürk’ün CHP Program ve Tüzükleri, Kaynak Yayınları, 3. Basım, İstanbul, Kasım 2014, s.23 vd)
Peki bu 9 Eylül 1923 tarihi nereden çıktı?
İkinci İnönü zaferinden sonra, 10 Mayıs 1921 günü Meclisteki Müdafaai Hukuk üyesi mebuslar, bir grup oluşturmuşlardı. İşte o Grup, Sivas Kongresi’nin 4. yıldönümünde, 9 Eylül 1923 günü toplanarak Yeni Nizamnameyi kabul etti.
İki gün sonra, 11 Eylül 1923 tarihinde Dahiliye Vekâletine bir dilekçe vererek, Sivas Kongresi’ndeki kuruluşu yasallaştırdılar. Böylece Müdafaai Hukuk Cemiyeti döneminden Halk Fırkası dönemine geçildi. Cumhuriyet henüz ilan edilmemişti. Cumhuriyetle birlikte Parti’nin adının başına Cumhuriyet sözcüğü eklendi.
9 Eylül 1923, Yeni Nizamname’nin (Tüzük) kabul tarihidir.