Türkiye memnun, İran endişeli

ABD Başkanı Trump, Beyaz Saray'da düzenlenen barış zirvesinde, önceki gün Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ı ağırladı. Üçlü zirvenin ardından ortak deklarasyona imza atıldı.

Trump, Aliyev ve Paşinyan, ikili görüşmelerinin ardından aynı masada yan yana oturarak ortak basın toplantısında kameraların karşısına çıktı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Paşinyan, iki ülke arasında “barış için yol haritası” olarak tanımlanan ortak deklarasyonu imzaladı.

Zirveyi değerlendiren ABD Başkanı Trump, Aliyev ile Paşinyan'a Washington'a geldikleri için teşekkür ederek, imzalanan belgenin son derece önemli olduğunu vurguladı. Söz konusu ortak deklarasyonla birlikte Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin her anlamda ciddi şekilde gelişeceğini söyleyen Trump, ayrıca ABD-Azerbaycan ve ABD-Ermenistan ilişkilerinin de özellikle ticari ve ekonomik anlamda büyük mesafe katedeceğini belirtti.

ABD Başkanı, açıklamasında, “Ermenistan ve Azerbaycan, çatışmaları durdurmayı, ticari ve diplomatik ilişkileri başlatmayı ve birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı duymayı taahhüt ediyor.” ifadelerini kullandı. Söz konusu ortak deklarasyonun bölge için önemli bir barış fırsatı olduğunu savunan Trump, “Savunma alanında Azerbaycan'a uygulanan yaptırımları kaldırıyoruz. Bu, Azerbaycan için çok önemli.” dedi.

Trump, Azerbaycan'a yaptırımların kaldırılmasının iki ülke arasındaki işbirliğini daha da derinleştireceğini dile getirdi.

Öte yandan Trump, Zengezur Koridoru'nun geliştirilmesi konusunda Ermenistan ile 99 yıla kadar uzayabilecek bir anlaşmaya da vardıklarını, Azerbaycan'ın Ermenistan'ın egemenliğine saygı gösterirken, Nahçıvan'a tam erişim sağlayacağını aktardı.

Bazı kişilerin bu rotaya “Trump Uluslararası Barış ve Refah Yolu” adını verdiklerini anımsatan Trump, bunu kendisinin talep etmediğini söyledi.

Diğer yandan iki ülkenin, deklarasyon imzalandıktan hemen sonra, gelecek aylarda "yol haritasının" ayrıntılarını belirlemek üzere çalışma grupları oluşturması bekleniyor.

Liderler ayrıca, ülkeler arasındaki çatışmayı çözmek için ABD, Rusya ve Fransa'nın eş başkanlık ettiği arabuluculuk örgütü Minsk Grubu'nun feshedilmesini talep eden ortak bir mektuba da imza attı.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki ortak deklarasyona ilişkin açıklama yaptı.

Yılmaz, “barış için atılan bu adımı memnuniyetle karşıladıklarını” belirterek, gelişmenin kalıcı barışla sonuçlanmasını temenni etti. “Bu gelişmenin sadece iki ülke için değil, Kafkaslar genelinde huzur ve refah getirmesini diliyoruz.” dedi.

Kalıcı barışın ekonomik ilişkileri güçlendireceğine dikkat çeken Yılmaz, “Ticaretten enerjiye, turizmden altyapıya birçok alanda yeni fırsatlar doğacak. Bu süreç Azerbaycan, Ermenistan ve Doğu Anadolu Bölgesi başta olmak üzere Türkiye’nin kalkınmasına olumlu katkı sağlayacak.” ifadesini kullandı.

Yılmaz, ayrıca Ermenistan Başbakanı Paşinyan’ın barış savunuculuğunu takdir ederken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a da Azerbaycan’a verdiği stratejik destek için teşekkür etti. “Hakkaniyetli bir barış, iyi komşuluk ve karşılıklı saygı ortamı herkesin lehine olacaktır. Türkiye Kafkaslarda barış ve istikrarın devamını desteklemeye devam edecek.” diye konuştu.

Dışişleri Bakanlığı da Washington’da sağlanan iradeden memnuniyet duyduklarını belirtti. Açıklamada, “Uluslararası krizlerin yoğunlaştığı bir dönemde atılan bu adım bölgesel barış için kritik önemde. ABD yönetiminin katkılarını takdir ediyoruz. Türkiye olarak, bu tarihi fırsatın gerçekleşmesi için destek vermeye devam edeceğiz.” ifadeleri yer aldı.

İran Dışişleri Bakanlığı ise “3+3 (Rusya, İran, Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) platformunu hatırlatarak, ABD’nin bölgedeki planlarına yönelik endişeli olduklarını dile getirdi. Açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

“İran İslam Cumhuriyeti, iki ülkenin barış anlaşması metnini nihai hale getirmesini memnuniyetle karşılamakta ve bu gelişmeyi bölgede kalıcı barışın tesisi yönünde önemli bir adım olarak değerlendirmektedir. Aynı zamanda, ortak sınırlar yakınında olmak üzere her türlü ve her biçimde dış müdahalenin kalıcı güvenlik ve istikrara zarar verebilecek olumsuz sonuçlarına ilişkin endişesini dile getirmektedir.”

Ulaştırma ağlarının önündeki engellerin kaldırılmasının, karşılıklı çıkarlara dayalı, bölge ülkelerinin egemenliği ve toprak bütünlüğüne saygı çerçevesinde ve dış müdahalelerden uzak gerçekleşmesi gerektiği belirtilen açıklamada, Tahran yönetiminin, 3+3 mekanizması gibi karşılıklı çıkarlar esaslı yapıcı işbirliğini sürdürmeye hazır olduğu kaydedildi.

“Trump Köprüsü” olarak anılan proje bölgedeki Rusya, İran ve Çin etkisini sınırlandırmayı hedeflerken, Türkiye ile Azerbaycan’ı ABD’ye bağımlı kılma amacını taşıyor. Uzmanlar, projenin sadece Zengezur ile sınırlı kalmayıp, Suriye, Karadeniz ve Doğu Akdeniz’deki Amerikan stratejileriyle entegre olduğunu vurguluyor. İran ve Rusya ise projeye karşı çıkarak, ABD varlığını bölgesel güvenlik tehdidi olarak görüyor. Türkiye bu karmaşık dengelerde sıkışmış durumda; ABD ile yakınlaşmaya çalışırken Rusya-İran ekseninde yer alamıyor. Bölgede barış ve işbirliğinin sürdürülebilmesi için Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, İran, Rusya ve Gürcistan’ın oluşturduğu “3+3 Güney Kafkasya Platformu” önem taşıyor.

Beyaz Saray Sözcü Yardımcısı Anna Kelly, telekonferansla basın mensuplarının sorularını yanıtladı. Kelly, Azerbaycan ve Ermenistan’ın ABD ile siyasi, ekonomik ve ticari ilişkilerinin derinleşeceğini, yeni ikili anlaşmalarla işbirliğinin artacağını söyledi. “Anlaştıkları yol haritası, her iki ülkeye ve Güney Kafkasya bölgesine fayda sağlayacak işbirliğine dayalı bir gelecek inşa edecek.” diyen Kelly, bölgenin ticaret, transit ve enerji potansiyelinin ortaya çıkarılacağını vurguladı. Kelly, tarafların Zengezur Koridoru konusunda da mutabakata varacağını belirtti.

Azerbaycan, anlaşmanın imzalanması için Ermenistan Anayasası’nda Azerbaycan egemenliğine aykırı maddelerin kaldırılmasını ve AGİT Minsk Grubu’nun feshedilmesini şart koşuyor. Bu şartlar sağlanana kadar Azerbaycan, geçici olarak anlaşmanın paraflanmasını öneriyor. Ermenistan ise anayasa değişikliği için referandum gerektiğini, bunun zaman alacağını savunuyor.

Anlaşmanın önündeki en önemli engellerden biri de Zengezur Koridoru’nun açılması konusu. Azerbaycan, bu hat üzerindeki yolcu ve yüklerin kontrolsüz geçmesini talep ederken, Ermenistan kendi mevzuatına uygun işletilmesi gerektiğini dile getiriyor.

Azerbaycan, kara ve demiryolu inşaatını sürdürürken, Ermenistan henüz somut adım atmadı. Koridorun Ermenistan’daki kısmının ABD’li bir şirket tarafından işletilmesi önerisi de liderlerin masasında bulunuyor.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, "Nahçıvan’a engelsiz ve güvenli geçiş hakkımız sağlanmalı. Yüklerimiz ve vatandaşlarımız Ermeni sınır muhafızlarını görmemeli" diyerek taleplerini netleştirdi.