Türkiye’de ve dünyada romanı tartışmaya devam ediyoruz. Roman bitiyor mu? Postmodernizm romanı metalaştırdı mı? Edebiyat, tarihsel ve toplumsal kırılmaların kıyısında mı kaldı? Doç. Dr. Metin Akyüz’le günümüzde romanı konuştuk.

‘SANATSAL SÜREÇLERİN DOĞAL BİR SONUCUDUR’

“Roman bitiyor mu?” sorusunun sanatta yaşanan bunalımlardan dolayı sorulduğunu belirten Akyüz, “Hem dünya hem de Türk edebiyatında dönem dönem gündemeye getirilen konulardan biri de "Şiir bitiyor mu, edebiyat ya da roman bitiyor mu?" gibi sorulardır. Bu sorular etrafında gelişen kaygılar bütün sanatsal süreçlerin doğal bir sonucudur. Sanat sürekli olarak kendini yenileyen sistematik bir yapıya sahiptir. En yenilikçi en avangart sanat alanlarında bile gelenekselleşen yapılardan dolayı bir açmazın içerisine girildiği görülür. Bu bunalımlar bu soruların kaynağını oluşturur.” yorumunu yaptı.

‘HİÇBİR SANAT ESERİ İLK ÇIKTIĞI DÖNEM GİBİ DEĞİLDİR’

Yaşamda her şeyin değiştiğini ve sanatın da bu büyük değişimlerle birlikte eskisi gibi kalmadığını kaydeden Akyüz, “Özellikle her şey büyük bir değişim içerisinde bütün bu değişenlerin ortasında bu değişime dahil olan bunu destekleyen ve bu değişimi kendi yararına kullanmaya çalışan bir insanoğlunun varlığını görmemiz gerekiyor. Bu değişimlerin ortasında insanı en özel kılan sanatın da değişmesi kaçınılmazdır. İnsanlık tarihi boyunca insanın gelişim çizgisini gösteren bir unsur olarak sanat da bu değişimden nasibini alacaktır, almalıdır. Hiçbir sanat eseri ilk çıktığı dönem gibi değildir. Şiir de öyle tiyatro da öyle müzik de öyle nihayetinde bu türler arasına en son eklenen roman da öyle.” ifadelerini kullandı.

‘DEĞER SİSTEMİ DEĞİŞTİ’

“Katı olan her şeyin buharlaştığı bir dönemde yaşıyoruz.” tespitini yapan Akyüz, şöyle devam etti:

“Roman en son eklenen tür olmasına karşın kendinden önce var olan türlerin özelliklerinden yararlanmıştır. Onda biraz şiir, biraz tiyatro biraz hikaye ve diğer türlerden oluşan melez bir türü görmemiz mümkündür. Dünyamız hızlı bir değişim içerisinde. Bu hız ister istemez birçok değer sisteminin yeniden kurgulanmasını ve sorgulanmasını da gündeme getiriyor. Katı olan her şeyin buharlaştığı bir dönemde yaşıyoruz. Bu durum gerçeklik algılarına kadar her şeyin büyük bir değişim içinde yaşanmasına neden olmaktadır.

“Sanat için geçmişte ve bugün en önemli sorunu değer karmaşası oluşturmaktadır. Gerçekten değerli olan eserlere ilgi gösterilmezken bazıları da gereğinden fazla ilgi uyandırılarak değerli kılınmaktadır. Edebiyatın en önemli sorununu bu oluşturmaktadır: Nitelikli yazarların varlığı yanında nitelikli okurların varlığını da gözetmek ve oluşturmak.”

‘BÜTÜN SANAT ALANLARI METALAŞTI’

Sanatta yaşanan metalaşmaya dikkat çeken Akyüz, özellikle medya araçlarının gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla birlikte herkesin oyuncu, yorumcu ve yapımcı olabildiğini belirtti. Değer hiyerarşisinin göreceli olduğundan söz ederek şu değerlendirmeyi yaptı:

“Değer hiyerarşisinin göreceli olduğu bir dönemde aslında bütün sanatsal üretimlerin bir metalaşma süreci içerisine girdiğini düşünüyorum. Bu da ister istemez bütün sanat alanlarının metalaşarak bir tüketim nesnesi haline dönüşmesini sağlamıştır. Günümüzde telefon kameraları ve sosyal medya araçları ile herkesin oyuncu, yorumcu ve yapımcı olabildiği bir ortam söz konusu.”

Postmodern romanın yeni arayışlar kazandırdığının gözardı edilmemesi gerektiğini de kaydeden Doç. Dr. Akyüz, sözlerini şöyle tamamladı: “Niteliğine bakılmadan herkesin oluşturulan algı ile beraber değer piramitinin tepelerinde yer bulabildiği görülmektedir. Sanatsal tutumun önündeki en büyük engeli metalaşmaktan çok bu paradigmaların oluşturduğunu düşünüyorum. Postmodern romanda da yer yer bu tür tutumlar bulunmaktadır. Ancak sırf bu özelliklerinden dolayı postmodem romanı topyekün olarak reddetmeyi de doğru bulmuyorum. Anlatıma yeni arayışlar getirmek amacıyla başvurulan oyunsu yapılar hem yazarı hem de okuru geliştirecek yenilikler olarak değerlendirilmelidir.”