FERNANDO ESTECHE / ARJANTİN

Geçen hafta Peru’da yaşanan parlamento darbesinin ardından sular durulmadı. Devlet Başkanı Pedro Castillo, kendisine karşı bir “darbe girişimi” olduğunu söyleyerek parlamentoyu feshetti. Bu hamle üzerine Castillo kabinesinin büyük çoğunluğu istifa etti ve mecliste yapılan oylamayla Devlet Başkanı görevden azledildi. Castillo, yolsuzluk ve darbecilikle suçlanarak cezaevine gönderildi. Başkan Yardımcısı Dina Boluarte yerine getirildi. Ordu ve polis güçleri kararın arkasında durdu. Boluarte’yi ilk tebrik eden ABD oldu.

Binlerce Perulu Castillo’nun hükümetten devrilip hapse gönderilmesine itiraz ediyor. Sokaklarda Castillo’nun derhal serbest bırakılması ve erken seçimlere gidilmesi için protesto gösterileri düzenleniyor. Bu eylemlerde şimdiye kadar 18 kişi hayatını kaybetti. Castillo destekçileri, önemli yolları kapattı ve uluslararası havalimanlarına zorla girdi. Halkın darbeye direnmesi, Castillo’nun kolayca bertaraf edilemeyeceğini gösterdi.

Uluslararası strateji sitesi United World International, Peru’da neler yaşandığını, en yetkin isimlerden birine, Pedro Castillo’nun kurmaylarından Iván Merino’ya sordu. Merino, Başkan Castillo’nun Hükümet Programının temeli olan İkinci Binyıl Projesi’nin yazarı. Castillo hükümetinde Enerji ve Madenler Bakanı olarak görev yapan Merino, Castillo’nun başkanlığı devraldığı konuşmayı da kaleme aldı ve Castillo’nun seçim zaferinin en önemli mimarlarından biri olarak görülüyor. Merino’yla yaptığımız röportajı soru-cevap şeklinde sunuyoruz.

Pedro Castillo -  Iván Merino

SOL İÇİNDE SOROS VE NED ETKİSİ

• Peru’da halkçı bir hükümetin kurulması nasıl mümkün oldu?

2020’nin sonunda 2021 genel seçimleri için adaylar çoktan belirlenmişti.

Geleneksel sol, sosyal demokrasi, Şili’de Devlet Başkanı olan Gabriel Boric’inkine benzer bir platforma sahip bir kadın aday olan Verónica Mendoza etrafında yapılandırıldı. Bu platform, çoğunluğu Kuzey Amerika ajansları ve Soros’a yakın kuruluşlar tarafından finanse edilen STK’lardan yetkililer ve uzmanlar tarafından şekillendirildi.

Geleneksel komünist partiler, Patria Roja (PC), sosyal demokrat bir liderliğe sahip olmakla birlikte Mendoza’nın adaylığını destekledi. İçinde birbiriyle mücadele eden fraksiyonların bulunduğu Peru Komünist Partisi de Mendoza’ya destek verdi. Ancak parti içinde CGTP’ye (Peru Genel Emek Konfederasyonu) hâkim olan hizip, sosyal demokrat bir STK ve NED (National Endowment for Democracy) tarafından finanse edilmektedir. Bu geleneksel sol grup bir alternatif ve bir seçim önerisi oluşturmuştur. Sağ, saldırılarını esas olarak bu gücün adaylığına yoğunlaştırdı ve bu gücün ilerici tek alternatif olduğuna inandı.

Peru’nun dört bir yanında Castillo destekçileri kitlesel protestolar düzenliyor.

CASTİLLO HALKIN İÇİNDEN GELDİ

Küba’da eğitim görmüş bir doktor olan Vladimir Cerrón’un liderlik ettiği taşra partisi Perú Libre, seçimler için ittifak arayışına girdi ve öğretmenler sendikasında PC ile ciddi çatışmalardan gelen Pedro Castillo ile tanıştı. Castillo ile birlikte adaylığını koydu. İçlerinde savaşçı gelenekten gelen ve bağımsız devrimci anti-emperyalist soldan insanlar da vardı.

Yolculuğa başladıklarında bir seçmen tabanları yoktu. Kampanyanın ortasında bir hemşerisi Peru Libre’nin bir liderine Pedro Castillo adlı yoldaşın diğerlerinden “ayırt edilebilir” olmadığını söyledi. Ayırt edilebilmesi için ona bir hemşeri şapkası taktılar.

İkinci Yüzyıl Planı olarak adlandırılan çizgi ve son derece devrimci Cajamarca Manifestosu temelinde bir hükümet programı hazırlandı ve çok kapsamlı bir bölgesel kampanyası başlatıldı.

Castillo popüler bölgelere, orta bölgeye, ormana, güney dağlarına gitti ve halkın adayla özdeşleşme süreci başladı. Üstüne üstlük, Peru’nun güneyinde, Bolivya sınırındaki Puno’da bazı polisler onu gözaltına aldı ve bu da itibar kazanması ve etkisini büyütmesi lehine bir noktaydı.

BOLUARTE VE PAZARLIK KABİNESİ

Aşırı sağcılar sosyal demokratlara saldırdı. Bunlar sosyoekonomik fikirlerden ziyade toplumsal cinsiyet ve diğerleri gibi azınlıklara sahip çıkmak için öneriler sunmuşlardı. Bu bizim için koşulları olumlu hale getirdi çünkü siyasi olarak saldırıya uğramadık. Seçimlerin turundan sonra tanımadığımız yeni insanlar ortaya çıktı ve Sosyal Demokratlar da güçle dahil oldular.

Teknik ekiplerle ilgili bir tartışma yaşandı ve başkan yardımcısı Dina Boluarte en kararlı şekilde o zaman sahneye çıktı. İki erkek kardeşi merkezdeki Accion Popular partisinin üyesi olan aile grubuyla birlikte tüm kampanyaya müdahale etmek istedi. Öğretmen Castillo, yöntemleri açısından oldukça şüpheli ve geçmişi olmayan insanlarla etrafını doldurmaya başladı.

Bu kişileri kenarda tutmaya çalıştık, bu da Hükümet Planını oluşturmamızı ve çeşitli sol partilerin desteğiyle kazanmamızı sağlayan kampanya üzerinde daha iyi çalışmamızı sağladı.

İlk kabine önerisinde solun tüm partilerini bir araya getirme niyeti vardı.

Castillo’nun kabinenin yarısını, sol parti alanının da diğer yarısını oluşturduğu bir tür pazarlık yapıldı. Sosyal demokrasi iki bakanlık (ekonomi ve kadın), diğer sol partiler iki bakanlık daha ve Peru Libre üç bakanlık (başbakanlık, şansölyelik ve Enerji ve Madenler) aldı.

Castillo’nun arkadaşları en fazla kaynağa sahip bakanlıklarda kaldılar: Konut, Ulaştırma ve İletişim. Bunlar en büyük devlet yatırımlarına sahip. Dina Boluarte savunmasız nüfusa destek (sosyal kapsayıcılık) bakanlığına katıldı. Savunma ve İçişleri Bakanları da Castillo’nun arkadaşları tarafından üstlenildi.

ONU EN YAKINLARI YAKTI

Belli ki tüm skandallar Castillo’nun adamlarından kaynaklanıyordu. Bilmiyorduk ama seçildikten sonra akrabaları ve yaşadığı yer olan Chota’dan insanlar önemli görevlere gelmişti. Bu yüzden onlara Chotanos grubu deniyor. Fırsatçı olduklarını biliyorduk ama Castillo’nun onların bu açgözlülüğüne izin verecek kadar sorumsuz olmayacağını düşünüyorduk.

• Bunların ortak projeyi bozulmaya götüren unsurlar olduğu söylenebilir mi?

Evet, elbette, elbette!

Üçüncü Yol gibi uluslararası bir pozisyon aramayı düşünmüştük. Gringolardan [Amerikalı ve İngilizlerden] özerklik elde etmek için Héctor Béjar’ı şansölye olarak atadık. Béjar’ın çok geniş bir bakış açısı vardı. Her şey böyle başladı.

• Castillo’nun yerine geçme operasyonları da o zaman mı başladı?

Onu görevden alma planı seçildiği andan itibaren başladı. Peru özel ve bölünmüş bir ülke. Arjantin ya da Brezilya’dan çok Kolombiya ya da Şili’ye benzeyen bir ülke. Peru’da etnik kökenler arasında çok net bir ayrım var; Lima’da beyaz Batılı bir sınıf, taşrada ise Katolik Kilisesi’nin büyük etkisiyle mestizo ya da orijinal kesimler var.

• Ayrıca hükümet içinden gelen baskılardan da bahsediyorsunuz...

Hükümet programında tüm madencilik projelerinin sosyal bir getiri sağlaması gerektiğini belirttik. Bunların başarısı sadece parayla değil, aynı zamanda işgücü kapasitesi, işin teşviki vs. ile de ölçülmelidir. Ancak Chotan çevresinden Héctor Béjar’a istifa etmesi ve dış politikayı Kuzey Amerikalılarla yeniden düzenlemesi için baskılar başladı. Béjar’ı görevden almayı ve yerine Toledo’dan eski bir bakanı getirmeyi başardılar, ilk değişiklik oldu ve Chotano çevresi sadece bakanlıklarında değil tüm alanlarda iş yapmaya başladı. Bu, Chotanolara ve sağa verilen ilk tavizdi.

PetroPeru’nun başına düşkün bir karakteri (Hugo Chávez Arévalo) getirmek istediklerinde bunu reddettim. Bu bana, en önemli devlet şirketi olan PetroPeru’yu ele geçirmeleri için istifaya zorlanmama mal oldu. Orada, devlet yönetiminden faydalanan bir siyasi sınıfın sürekliliğini devam ettiren bir dönüş meydana geldi.

YARGI, ABD’NİN DENETİMİNDE

• Solun tepkisi ne oldu?

Orada solun bazı kesimleri bakanlıklarda kota sahibi olmayı ve tüm bunlara göz yummayı teklif etti. Çevre ve Sağlık gibi alakasız bakanlıklarda.

Eskiden solcu bir militan olan Guillermo Bermejo adında çok ilginç bir karakter tarafından yönetilen bir grup öne çıktı ve hükümette solun yerini işgal etmeye başladı.

Büyük bir bozulma süreciydi bu. Giderek daha fazla yeni şikayet ortaya çıktı ve daha büyük sorunlara neden oldu. Müzakere edilen ihbarlar, kendi aralarında kavga eden Çotanos’un kendisinden geldi. Castillo’nun eski özel sekreteri ve daha sonra Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri olan Beder Camacho’nun iltica ederek sürgüne gitmeye çalışması, bunu başaramaması ve savcılığa yolsuzluk ve rüşvetle ilgili bilgi veren bir işbirlikçi haline gelmesi gibi.

Diğer genel sekreterler de aynı şeyi yaşar. Bardağı taşıran son damla ise bir iş kadınının (Sada Goray Chong) on milyon dolar rüşvet verdiğini itiraf etmesi olur.

• Peru yargısı Lawfare tarafından sömürgeleştirilen diğer ülkelerdeki gibi mi?

Evet, elbette öyle. Yargı, USAID [ABD resmi yardım ajansı] ve Gringolarla bağlantılı STK’lardan kurslar alıyor. Eğer işler doğru yapılsaydı, bu yargı, bağlı olduğu şeyle bağlantılı olarak, herhangi bir ilerleme kaydedemezdi.

ORDUYLA İLGİLİ YANLIŞ HESAPLAR

• Tüm bunlar karşısında halk kesimlerinin tepkisi ne oluyor?

Halk kesimleri Pedro Castillo ile özdeşleşmiş durumda, onu kendilerinden biri olarak görüyorlar, Lima’daki batı sağının ona sadece mestizo [yerli] olduğu için saldırdığını düşünüyorlar.

Castillo’nun bir diğer hatası da Silahlı Kuvvetlerle uğraşmak oldu. Burada ordunun halkçı bir bileşeni var. Donanma geleneksel şekilde sınıfçı olmaya devam ediyor ama ordu daha halkçı. Shining Path ile savaşın ülkenin yapısal sorunu olduğu anlaşıldı. Bu ordu statükoyu savunan bir ordu değil. Kendisi de değişim sürecinde olan bir ordu. Fujimori’nin 1990’larda imzalattığı tabiiyet yasasıyla darbe almış bir kurumdur. Yani değişim sürecinde olan bir ordu.

Silahlı Kuvvetlerle ilgili olarak Castillo iç mantığı ve kuralları çiğnemeye başladı ve kilit yerlere keyfi olarak generaller ve şefler atadı, bu da onu askeri destekten mahrum bıraktı.

Darbe yapmak için harekete geçtiğinde kendi gücünü hesaplamadı. Genel olarak sol sessiz kaldı.

ANTAURO SEÇENEK OLABİLİR

• Pedro Catillo kendi kendine darbe tuzağına nasıl düştü?

Chotano ortamı bu hatayı üretti.

Güney ve orta bölgedeki halk kesimi Başkan Castillo lehine seferberliklerini sürdürdü ancak onları birleştirebilecek bir grup yok. Bu yapılan darbenin, geleneksel Lima sağının bir hareketi olduğunu düşünüyorlar.

Sosyal demokrasi Castillo’yu hain ve darbeci olmakla suçladı, çünkü ekonomi kabinesindeki kendi adamının PetroPerú’ya girmesini destekledi.

And dünyası ve Amazon eyaletlerinden gelen insanlar Lima grubunun kendilerini temsil etmediğini biliyor.

Orada Antauro Humala’nın faydalanabileceği bir kredisi var. Antauro’nun ilerici bir konuşması yok ama çok özel biri. İnsanlar düzen ve sorunlarına çözüm istediklerinde Antauro bir seçenek olabilir. İnsanlar net kurallar istiyor ve Antauro bunu sunabilir.

Sosyal demokrasi, çeşitlilik ve cinsiyet konularına karşı çıkan politikası nedeniyle Antauro ile ittifak kuramadı. En radikal solun belirli bir kesimi, bazen uyuşturucu kaçakçılığı ve diğerleriyle bağlantılı sektörler olarak ortaya çıkan Chotano çevreleriyle bir araya gelmezse Antauro ile ilişki kurmakta sorun yaşamaz.

Gerçek solun yeri çok ayrı. Peru Libre, Antauro’ya katılabilir. Ancak Dina Boluarte 26’sına kadar seçim çağrısı yapmadan kalmak istiyor. Ve Anayasa değişikliğinden de bahsetmiyor.

Bu makale United World International sitesinde İngilizce olarak yayımlanmıştır.